Ciasa

Le Waaghaus da Balsan

La posiziun dl Waaghaus é tl zënter storich de Balsan, amesa les laubes dlungia la plaza dla bla “Kornplatz”. Dlungia êl inlaota ince da ciafé le palaz di vëschi prinz da Trënt che vëgn conscidrá i fondadus dla cité de Balsan. Sciöche an pó capí dal inom, gnô la plaza inlaota anuzada por le marcé dla bla. Aldedaincö é la plaza un di punc prinzipai dl zënter storich de Balsan, ince por merit dl Waaghaus.
Sciöche la plaza él ince le Waaghaus che á na storia dër lungia. La pert romanica é la testimonianza dl’eté antica dl frabicat che vá zoruch cina al mëteman dl XIII secul. La ciasa ne é nia ma un di frabicá plü antics, mo al é ince l’unich frabicat singul de dötes les laubes. So inom vëgn dala funziun da inlaota de unica stadira publica, por todësch la “Fronwaage”.
Chësta stadira ê l’unica stadira autorisada dla cité por mosoré y pesé les sorts de bla y de licuig aladô dles normes dl comerz. Inlaota podô les mosöres y i pëisc mudé da cité a cité. Por evité che al gniss ingiané, messâ dötes les marcianzies gní pesades a Balsan tl Waaghaus. N cheder de na vedla satoria é da odëi sön n afrësch de Albert Stolz sön l’arciada danter les laubes y le Waaghaus.
Nia ma a Balsan, mo ince te d’atres cités gnô le comerz organisé cun stadires publiches, dantadöt tla Germania y ti Paisc Basc. Les ciases cun les stadires ê insciö n simbol dla forma urbana dles cités.
Le 1 de jená dl 1855 êl gnü daurí tl Waaghaus la pröma sënta dla Cassa dl Sparagn dl Südtirol sot al inom “Boznes Sparkasse”. La proprieté dla ciasa ê dl Comun de Balsan che â spo venü la ciasa 170 agn dedô ala Fondaziun Cassa dl Sparagn da Balsan.
Tl contrat de venüda êl gnüda metüda ite l’oblianza da restauré le frabicat y da l’adoré ince por ativités culturales. Insciö él la cooperativa culturala “Cooperativa 19” y la “Weigh Station” che s’á anuzé de chësta poscibilité dal 2018 inant. Tratan la restrotoraziun dla ciasa, fata da pert dl impresa de architetöra Piller-Scartezzini, él gnü descurí n per de murales che pó sëgn gní amirá al intern dla ciasa.
En colaboraziun cun l’Ofize por la sconanza di bëgns culturai dl Südtirol, él gnü fat i laurs de restrotoraziun dla pert defora: La ciasa slomina sëgn te n corú blanch tler, les talares dles finestres y dles portes é gnüdes depëntes te n corú fosc particolar che fej da contrast. Pro i laurs de restrotoraziun él gnü ciafé sön le parëi est n’imaja de n variöl tirolesc cun la scrita “A. Dinzl – k. & k. Hof – Juwelier” che fej da testmonianza dl’importanza particolara dl Waaghaus por la storia dla cité.
Do le la restauraziun fata cun gran cura é la frabicat tl 2020 gnü nominé zënter de cultura “Waag”. Le zënter é n punt de coliamënt de istituziuns desfarëntes y realtés culturales che á ciafé lerch tla ciasa por cherié proiec nüs. Le Waaghaus é insciö n post important por döta la cité de Balsan y fej da trait d’union danter comerz, turism y cultura por trasformé simbolicamënter la bla te ert, les formes antiches y chëres contemporanes y renforzan insciö le rode de Balsan sciöche cité dla cultura.

DAC SÖL PROIET DE RESTAURAZIUN

Proprietar
Fondaziun Cassa dl Sparagn de Balsan

Proiet y direziun di laurs
Arch. H. Wolfgang Piller
Architëtc Piller – Scartezzini, Balsan

Colaboraziun
Arch. Florian Scartezzini, Arch. Julia Überbacher, Arch. Clemens Kubicek

Statica y sigurté
Ing. Markus Hesse, Maran

Implanc eletrics
P. I. Stefano Pezzetta, Balsan

Implanc termo-sanitars
P. I. Martin Schweigkofler, Balsan

Inrescia storica y stratigrafica dl frabicat
Martin Mittermair & Christiane Wolfgang

Impresa de costruziuns
Pfeiferbau, Nova Ponente

Restauradësses y restauradus
Gebhard KG cun Verena Mumelter, Fiorella Tapparelli, Stefan Wörz

Tëmp de realisaziun
Da otober dl 2018 cina dezëmber dl 2019

Investimënt compelssif cun IVA
3.000.000,00 €

Tl 2016 él gnü fat da Martin Mittermair y Christiane Wolfgang na inrescida storica y statigrafica dl frabicat por stabilí le epoches y la storia dl frabicat.